De meeste ondernemers beginnen met een schoenendoos maar, het lijkt erop dat busbedrijf OAD deze praktijk wel erg lang heeft volgehouden. Zelfs de curatoren van de failliete reisonderneming, die toch wel iets gewend zijn, kunnen er geen wijs meer uit. Zij zien zich genoodzaakt forensische accountants in te zetten, zo blijkt uit hun voortgangsrapportage.
Blauwe envelop
Wie kent het niet? Je bent mid-twintig, krijgt een gouden ingeving en besluit naar de KvK te rennen. Ik begin voor mezelf! In de eerste maanden heb je – uiteraard – alleen oog voor de business. Klanten verwerven, omzet op gang brengen. Kopietjes van je facturen? Benzinebonnen? Hup, je laat ze verdwijnen in de doos van je sportschoenen en klaar is Kees. Tot er opeens een blauwe envelop op de deurmat valt. De fiscus heeft je KvK-registratie gesignaleerd en stuurt je een verzoek tot BTW-aangifte. Of je wilt of niet: die dozen móeten een keer open, zelfs al ben je voortdurend onderweg met je bus.
‘Verzorgde busreizen’
Begin jaren zestig had Joop ter Haar wel iets anders aan zijn hoofd dan zoiets saais als administratie. En ook van zijn studieboeken zag de knaap, die in Delft werktuigbouw studeerde, soms niet meer dan de kaften. Joop toerde door Europa als chauffeur en reisleider van ‘verzorgde busreizen’, een voor die tijd nieuwe vakantieformule waarin hij grote mogelijkheden zag voor het familiebedrijf. Zijn vader Gerard had de basis gelegd voor de Overijsselsche Autobusdiensten (OAD). In 1922 ruilde hij zijn motor in voor een bus en begon in Twente diensten te rijden op trajecten waar het spoor gaten liet vallen. Zoon Joop wilde het streekvervoer trouw blijven, tegelijkertijd zag hij in dat het grote geld niet op de Enschedes Raadhuisstraat lag maar op de boulevard Montparnasse van Parijs en de Ramblas van Barcelona.
Top van reisbranche
Eind jaren zestig kreeg Joop de kans zijn inzichten te verwezenlijken. Hij nam het bedrijf van zijn vader over en schakelde naar een hoger toerental, een versnelling die het bedrijf naar de top van Nederlandse reisbranche stuwde. Het geheim van zijn acceleratie: vakantiebusreizen. De slaapbus, de fietsbus, de rolstoelbus, de skibus – de reisgids van OAD presenteerde de ene na de andere catchy innovatie. De omzetcijfers van de ritjes rond Enschede en Hengelo verbleekten al gauw bij de getallen die de vakantietak liet noteren, zeker nadat het busbedrijf vanaf de jaren tachtig zijn passagiers ook per vliegtuig ging vervoeren. Parijs werd Bali, Barcelona Mexico. In 2009, op het moment dat Joop ter Haar zijn zoon Julius het stuur van de firma gunde, realiseerden de inmiddels meer dan 1700 OAD-werknemers een omzet van niet minder dan 972 miljoen euro.
Wegmoffelen
Bijna een miljard euro is geen bedrag dat je even in een paar schoenendozen wegmoffelt. En ook 750 miljoen, de omzet die OAD in het laatste volledige boekjaar (2012) draaide voor het geruchtmakende faillissement van september 2013, leent zich niet voor een studentikoze benadering. Toch wekken Jeroen Stekelenburg en Dignus Meulenberg, de curatoren van OAD, de stellige indruk dat het bedrijf zijn boekhouding op de nonchalante manier van de sixties had georganiseerd. In het tweede rapport, dat zij een paar dagen terug publiceerden, schrijven zij dat de boeken in het Overijsselse hoofdkantoor overal rondslingerden: ‘Op diverse plaatsen in het pand te Holten is een behoorlijke hoeveelheid administratie aangetroffen. Het betreft onder meer financiële administratie, managementinformatie, jaarverslagen, notulen maar ook gedetailleerde (project)administratie van bepaalde afdelingen van OAD c.s., zoals Groepsreizen, Sports & Incentives, Disney, etc.’
Forensische accountants
De boedelbewaarders, die van meer dan tienduizend schuldeisers vorderingen hebben ontvangen, melden forensische accountants in de arm te hebben genomen om de boel uit te mesten. In een poging grip te krijgen op de digitale administratie, hebben deze accountants, die gespecialiseerd zijn in het opsporen van economische en financiële delicten, inmiddels overleg gevoerd met voormalige ICT-medewerkers van OAD. ‘Tijdens die bespreking is gebleken dat de ICT-structuur en infrastructuur zeer omvangrijk en complex is, onder meer omdat een veeltal aan verschillende systemen (deels zelfbouw, deels op de markt beschikbare pakketten gebruikt werden/worden en aan elkaar gekoppeld zijn,’ aldus de curatoren die voorspellen dat de afwikkeling van het faillissement nog ‘enkele jaren’ zal vergen.
Eretitel
Op 12 januari 2002 kreeg Joop ter Haar tijdens uit handen van Nederlandsche Bank-president Nout Wellink een prestigieuze prijs overhandigd. Tijdens een gala in de Beurs van Berlage werd hij gekroond tot ‘Reismanager van het Jaar’, een verkiezing die – saillant genoeg – onder regie van accountancykantoor Deloitte plaats vond. Dat een deugdelijke, inzichtelijke boekhouding de basis zou moeten vormen voor deze eretitel, werd waarschijnlijk even over het hoofd gezien.