Failliet door een mediahype: het trieste relaas van vleesverwerker Van Hattem

Geen kiloknalkoeien

‘Expert in exquis vlees’. Met deze slogan zette Ben van Hattem zijn bedrijf op de kaart. In ruim 25 jaar tijd groeide zijn Gelderse slachterij uit tot een succesvolle onderneming die zijn luxe producten afzette bij gerespecteerde horecaslagerijen, grossiers en particuliere slagers. De firma, waar zeventig personeelsleden werkten, legde zich exclusief toe op de verwerking van vee van hoge kwaliteit. Wekelijks werden er vijf- tot zeshonderd runderen geslacht. Geen kiloknalkoeien maar met liefde en aandacht gemeste runderen, aan de bron geselecteerd bij overwegend uit Nederlandse veehouderijen. Hoe kon het toch faliekant mis gaan?

Franse leverancier boosdoener

Begin 2013 ontdekken voedselinspecteurs in Engeland, Zweden, Ierland en Polen paardenvlees in producten die zijn geëtiketteerd als rundvleesproduct. Een Franse leverancier van diepvrieslasagne blijkt de boosdoener. Terwijl de pastapakken in allerijl uit de schappen worden gehaald, verspreidt de Franse onderminister Benoît Paire een reeks venijnige geruchten over de herkomst van het vlees. Het paardenvlees in de lasagne zou uit Roemenië afkomstig zijn en via Nederlandse handelaar in de Luxemburgse fabriek van een Franse eigenaar zijn verwerkt. Zijn mistige verklaring sorteert het beoogde effect: niet alleen Frankrijk, de halve EU lijkt betrokken bij de vleesfraude. En opeens staat Nederland, het belangrijkste land in de Europese vleessector, in de beklaagdenbank.

Poolse en Italiaanse maffia

In een reactie stelt de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) dat er geen gegevens zijn die wijzen op betrokkenheid van een Nederlands bedrijf. Ondertussen blazen dierenrechtenactivisten het vuurtje flink aan. In het Europees parlement verklaart de Franse vicevoorzitter van de Landbouwcommissie dat ‘Roemenië miljoenen paarden naar het slachthuis stuurt omdat paarden verboden zijn op de Roemeense wegen.’ Een Engelse krant schrijft dat ‘de Poolse en Italiaanse maffia paardenvlees verwerken in beefburgers, lasagne en talrijke andere rundvleesproducten.’ Onder druk gezet door deze onheilsberichten, gaat de NVWA naarstig op zoek naar een verdachte. In april 2013 is het raak. Vleesgroothandel Willy Selten uit Oss wordt gedwongen 50.000 vlees van de markt te halen omdat de administratie van de herkomst niet zou deugen. Het bedrijf bezwijkt al snel onder de mediastorm die gepaard gaat met de verdachtmakingen: in oktober wordt Willy Selten failliet verklaard. Opmerkelijk: geruime tijd later stelt de curator na een uitgebreid onderzoek vast dat hij geen administratieve onregelmatigheden heeft kunnen ontdekken.

Schuldig tot het tegendeel is bewezen

Schuldig tot het tegendeel is bewezen. In januari 2014 maakt ook Van Hattem Vlees hardhandig kennis met de werkwijze die de NVWA-inspecteurs hanteren. In de administratie kunnen enkele tientallen door het bedrijf geslachte paarden en pony’s niet worden getraceerd, meent de NVWA. Het vermoeden bestaat dat het vlees is verwerkt in snippers rundvlees. Hoewel de inspecteurs erkennen dat er geen gevaar voor de gezondheid bestaat, moet de productie worden gestaakt en krijgt Van Hattem een handelsverbod opgelegd. Directeur Ben van Hattem, die het bedrijf 27 jaar geleden oprichtte, is ziedend. De NVWA, die dagelijks met drie man sterk zijn bedrijf controleert, weet donders goed waarom er sporen van paarden in zijn slachterij worden aangetroffen: paard en rund worden op dezelfde lijn geslacht. Wie met een microscopische precies gaat speuren vindt altijd paarden-DNA, het is onvermijdelijk. Maar, garandeert hij, van gesjoemel is geen sprake: al het vlees wordt gedocumenteerd en wanneer er paardenvlees met rundvlees wordt gemengd staat dit keurig op etiket te lezen.

Zondebok

Maar Barbertje moet hangen. De NVWA heeft een nieuwe zondebok. ‘Wij hebben niet eerder kritiek gekregen op ons traceringssysteem,’ zegt Van Hattem later in een interview met Omroep Gelderland. ‘De herkomst is wel duidelijk. Wij kunnen de informatie van elke dag, elk uur en elke leverancier terugvinden. Elk levend dier dat geslacht is, is onder toezicht van de NVWA,  goedgekeurd. Er zijn de hele dag drie controleurs en keurders aanwezig. Ik betaal de NVWA 600.000 euro per jaar voor alle controles. De NVWA weet waar de dieren vandaan zijn gekomen en dat het vlees goed is.’ Desondanks redt Van Hattem het niet. In maart vraagt hij faillissement aan omdat hij de salarissen niet meer kan betalen. Een maand later krijgt hij van de NVWA weer toestemming aan de slag te gaan maar het is te laat. Gisteren sprak de rechtbank in Zutphen het faillissement uit. ‘Wij zijn als fraudeur neergezet en hierdoor is mijn levenswerk om zeep geholpen.’ De directeur gaat het nu onder een nieuwe naam proberen, de Dutch Meat Company.