Gemeenten, schuldhulpbureaus en zelfs ziektekostenverzekeraars: wie zichzelf in de nesten werkt, kan tegenwoordig een heerlijk bad nemen in de warme aandacht van experts en instanties. Gaat al dat gepamper niet te ver, vraagt onze columnist Robert Jan Blom zich af, en hoe zit het met de rechten van schuldeisers?
Het monster in mij
Mensen, schrik niet, er huist een monster in mij. Ik word er gek van, mijn vrouw niet minder. Altijd weer perst hij zijn zevenkoppige nek door mijn keel naar buiten – boven de ontbijttafel als ik in de ochtendkrant zit te lezen, bij de borrel en aan het diner. Het is een afschuwelijk gezicht. Gelukkig laat het monster mijn eten onaangeroerd. Het enige wat hij doet, is vragen stellen. Altijd weer dezelfde vraag, ook dat nog. ‘Waarom?’ schreeuwen die zeven koppen tegelijk. ‘Waarom, waarom, waarom?’ Ik kan mezelf niet helpen. Psychiaters weten geen raad. De enige remedie is: antwoorden zoeken. Alleen dan houdt dit ‘Grote Waarom Monster’ even zijn koppen.
Minder mensen persoonlijk failliet
U zult begrijpen dat ik er om deze reden een hekel aan heb wanneer organisaties alleen maar uitkomsten publiceren zonder verdere uitleg. Als een gefundeerd ‘daarom!’ ontbreekt, steekt het monster direct de kop op. Neem vorige week. Het CBS kwam met verheugend nieuws: het aantal mensen dat door de rechter persoonlijk failliet wordt verklaard was in 2016 opnieuw gedaald, en wel voor het derde jaar op rij. In 2016 gingen 1545 Nederlanders privé bankroet, 25 procent minder dan in 2015 en zelfs 62 procent minder dan in crisisjaar 2013. Gelukkig maar, dacht ik, er zijn weer wat minder mensen die in de schulden zitten. Fijn voor hen, fijn voor Nederland. Het monster was hier echter niet tevreden mee. ‘Waarom?’ klonk het in mijn mondholte. ‘Waarom?’
Aandacht voor schuldenaren gestegen
Zoals altijd, had het gedrocht gelijk. Want, maken we plotseling minder schulden? Ontvangen we plotseling meer geld? Zijn de vaste lasten van een particulier opeens lager? Wat is er in hemelsnaam aan de hand? Ik wist het mormel te bedaren met de volgende antwoorden. Ten eerste is de aandacht voor particulieren met schulden de afgelopen jaren gigantisch gestegen. Elke zichzelf respecterende gemeente houdt tegenwoordig een spreekuur voor mensen met schulden. Experts maken de balans op, beoordelen de verdiencapaciteit van de schuldenaar en starten een traject gericht op onderhandse schuldsanering. Tegelijkertijd krijgt de schuldenaar gemeentelijke cursussen aangeboden waarin hij of zij leert tot drie te tellen alvorens een handtekening onder een leenovereenkomst voor een nieuwe auto te plaatsen. Wie de cursus met goed gevolg aflegt, ontvangt twee vrijkaartjes voor de bioscoop.
Drie jaar op een houtje bijten
Ten tweede is daar het effect van de Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp) die in 1998 is ingevoerd. Als er geen minnelijke schikking mogelijk is, kunnen schuldenaren gebruikmaken van deze regeling. Na drie jaar op een houtje bijten, zijn ze schuldenvrij. Ik ben altijd een voorstander geweest van deze wet: zelfs de grootste brokkenpiloot moet een kans krijgen op een nieuwe start. De Wsnp is een succes. Elk jaar doen meer dan tienduizend personen er een beroep op, ongeveer 65 procent van hen wordt toegelaten. Het mag duidelijk zijn dat we zónder Wsnp een veel hoger aantal persoonlijke faillissementen zouden kennen.
Grenzeloze aandacht voor schuldenaren
Ik kan nog meer redenen noemen maar ik zal me beperken tot de voorspelling dat het CBS volgend jaar omstreeks deze tijd opnieuw meldt dat het aantal persoonlijke faillissementen is afgenomen, als er al iemand overblijft. ‘Waarom?’ hoor ik een stem vragen. Omdat de consideratie met schuldenaren geen grenzen lijkt te kennen. Zo kondigde de gemeente Amsterdam laatst aan dat zij ‘het taboe op schulden wil doorbreken’ middels een voorlichtingscampagne die mensen ertoe moet bewegen eerder aan de bel te trekken bij speciale schuldhulpmedewerkers. Alsof het om een benijdenswaardige doelgroep gaat, dingen ook ziektekostenverzekeraars naar de aandacht van mensen die zich in de financiële nesten hebben gewerkt. In Den Haag is CZ begonnen met een experiment waarbij de schulden van gezinnen deels worden overgenomen zodat zij verlost worden van ‘het gezeik’.
Rechten van schuldeisers
Ook deze nobele initiatieven juich ik van harte toe. Hoe minder mensen in de misère belanden, hoe beter. Het monster in mij is evenwel niet content. ‘Waarom is dat beter?’ gromt hij. ‘Als het hele maatschappelijke veld zich zo begaan toont met schuldenaren, blijft er dan nog wel iemand over die zich druk maakt om de rechten van de schuldeisers?’ Het monster heeft een punt. Immers, wie het zover laat komen dat hij op schuldhulpverlening is aangewezen, heeft het in de meeste gevallen zélf te bont gemaakt, schuld op schuld gestapeld tot de deurwaarder op de koffie kwam. Laten we dat vooral niet vergeten.
Robert Jan Blom