Hoe het RIVM Nederland naar een faillissement leidt

Virale abacadabra van Jaap van Dissel

In politiek opzicht zijn deze maanden met afstand de gemakkelijkste die het kabinet-Rutte III in zijn regeerperiode tot nu toe heeft beleefd. De Tweede Kamer komt vrijwel niet meer bij elkaar en als ze dat wel doen, dutten de volksvertegenwoordigers in bij de virale abacadabra van Jaap van Dissel of stellen, eenmaal wakker, een paar intelligent overkomende vragen en kibbelen daarna een end weg over kwesties als: mag je in de trein nu wel of geen nutteloos mondkapje dragen?

Zorg voor coronapatiënten heeft honderdduizenden gezonde levensjaren gekost

Zelfs het feit dat het kabinetsbeleid rampzalige gevolgen heeft voor andere patiënten, bijvoorbeeld hart- en kankerpatiënten die in de voorbije periode niet behandeld konden worden, inspireert Kamerleden niet. Na de publicatie vorige week van een onderzoeksrapport waaruit blijkt dat de ziekenhuiszorg voor coronapatiënten 13- tot 21-duizend gezonde levensjaren heeft gered maar 100- tot 400-duizend gezonde levensjaren heeft gekost, bleef het oorverdovend stil in het parlement.

Grondrechten opgeheven door noodverordeningen

Van burgers en ondernemers die het niet eens zijn met de draconische maatregelen, heeft Rutte III zo mogelijk nog minder te vrezen. Zij zijn met een paar noodverordeningen buiten gevecht gesteld. Alle zalen en cafés zijn gesloten. Binnenskamers met meer dan drie personen bijeenkomen is verboden. Buitenshuis demonstreren is verboden. En zo zijn er met een beroep op de Wet publieke gezondheid nog meer grondrechten opgeheven. Jan Brouwer, hoogleraar algemene rechtswetenschap, maakte zich hier zo boos over dat hij opriep de coronaboetes niet te betalen.

Journalisten hebben zich laten muilkorven

En tenslotte bezorgt ook de pers het kabinet geen kopzorgen, zelfs geen frons. De Wet openbaar bestuur waarmee journalisten lastig overheidsdossiers boven water kunnen krijgen, is afgeschaft. ‘Zorgt voor een onredelijke extra belasting van ambtenaren,’ liet minister De Jonge weten. Niet dat er een lange rij wachtenden voor het Wob-loket stond. Geen persvertegenwoordiger te bekennen zelfs: ook de waakhonden van de democratie hebben zich laten muilkorven – vrijwillig wel te verstaan. Vrijwel zonder uitzondering houden kranten, radio en tv het publiek in gijzeling met verhalen over weggevaagde Brabantse dorpen, de tweede golf van het virus, coronarampen die de vluchtelingenkampen op de Griekse eilanden én heel Afrika zullen treffen, kolonnes militaire vrachtwagens die met lijkkisten door Italië rijden, files van met dode lichamen gevulde koelwagens in New York en een handvol relatief jonge gezonde mensen dat aan corona lijkt te zijn overleden.

2020 gaat hooguit de boeken in als jaar met een griepje

Hoewel de oversterfte inmiddels ondersterfte is geworden en statistici denken dat 2020 eind december hooguit de annalen ingaat als een jaar met een grieprimpel, is de onzalige Tijs van den Brink elke avond op Radio1 bezig aanhang te verwerven voor zijn plan voor de coronaslachtoffers een Dag van Nationale Rouw af te kondigen. En in plaats van deze en andere uitwassen van massahysterie te fileren laat zelfbenoemd meesterinterviewer Frénk van der Linden zien dat hij bejaard en tandeloos is geworden door als gespreksleider van het radioprogramma Kunststof toe te staan dat wetenschapsjournalisten zichzelf feliciteren met hun evident eenzijdige berichtgeving over de coronauitbraak.

Groepje roept op tot verzet tegen bangmakerij

Tot zover, ruw samengevat, een andere visie op het beleid dat sinds april in Nederland wordt gevoerd. Het zijn geluiden die worden vertolkt door verschillende stemmen, zoals Kees de Kort, beurscommentator van BNR Nieuwsradio, Jort Kelder, Maurice de Hond, demograaf Jan Latten, schrijver Karel van Wolferen, onderzoeker Pieter Lakeman, theatermaker Ab Gietelink en columniste Marianne Zwagerman. Zij vormen een ongeorganiseerd groepje dat oproept tot verzet tegen de bangmakerij en zelfcensuur van de media, de overbodige coronamaatregelen en hun dramatische economische gevolgen en de schending van de grondrechten. Dit zijn hun voornaamste bezwaren.

1. RIVM volhardt in beleid dat economie kapotmaakt.

Ook al gaan we dit jaar niet op vakantie, we gaan toch op reis. We boeken met z’n allen een énkele reis. Richting jaren dertig. Geen strandstoelen en cocktailtjes onder de parasol maar gaarkeukens, uitkeringen, massaontslagen. Niemand, ook het koortje critici niet, ontkent dat het nodig was om maatregelen te nemen. Geconfronteerd met de virusdreiging uit Azië en de waarschuwingen van de WHO was het onvermijdelijk dat het RIVM het kabinet maande tot actie over te gaan, ook al ontbraken veel relevante data. ‘Met vijftig procent van de kennis, moeten we honderd procent van de besluiten nemen,’ zei premier Rutte op 12 maart. Nog altijd zijn er veel onduidelijkheden maar tegelijkertijd is er ook veel meer kennis beschikbaar gekomen, stelt bijvoorbeeld Maurice de Hond. Op zijn site maurice.nl heeft de opiniepeiler, opgeleid als sociaal geograaf met statistiek als specialisatie, zich tot een messcherp corona-analist ontpopt. Hij bestudeert de afwijkende aanpak van Zweden, stelt dat de lage luchtvochtigheid de oorzaak is van de besmettingen waar slachthuizen mee te kampen hebben en maakt ondertussen gehakt van het door de Bilthovense virologen geprepareerde overheidsbeleid. Zijn grootste frustratie? Het RIVM houdt zich nog steeds vast aan het idee dat het virus zich alleen verspreidt via direct contact terwijl veel nieuwe onderzoeken uitwijzen dat het virus vrijwel uitsluitend via de lucht wordt overgedragen, in besloten ruimtes met weinig ventilatie. Buiten, en zeker in de zon, is de kans op besmetting vrijwel nihil, aldus De Hond, anderhalve meter afstand houden heeft dan ook geen zin en er vindt geen besmetting plaats via voorwerpen.

2. De belangrijkste oorzaken blijven onbenoemd.

Het virus wordt nog steeds benaderd als een gevaar dat iedereen kan treffen. In de praktijk vormt het enkel een serieus risico voor bepaalde kwetsbare groepen. Ruim een maand geleden bleek uit onderzoek van de UvA dat de kans de Nederlanders onder de vijftig jaar aan het coronavirus zouden komen te overlijden, lager was dan 0,014 procent. ‘We zijn 80-plussers die te dik zijn en gerookt hebben aan het redden. Dat is statistisch dus wel wat er gaande is,’ merkte Jort Kelder op. ‘De zeis gaat vooral door het dorre hout,’ schreef Marianne Zwagerman. Beide opiniemakers werden fel geattaqueerd om hun boude woorden. De medische feiten bleven ondertussen onderbelicht. Tachtig tot negentig procent van de coronapatiënten op de ic had inderdaad overgewicht. Zeventig procent van de patiënten die aan corona zijn overleden leed aan één of meer onderliggende aandoeningen. Bijna de helft had hart- en vaatziekten en een hoge bloeddruk. Een kwart had diabetes type 2. Studies uit het buitenland bevestigen dit beeld. Ook bij het relatief hoge aantal slachtoffers dat corona in Amazonestad Manaus maakt, lijkt leefstijl een cruciale factor. Uit eerdere studies bleek dat 23 procent van de inheemse bevolking obesitas heeft, bij ouderen is dit percentage nog een stuk hoger. Vorige week riep een groep van zestienhonderd artsen en andere experts het kabinet op om Nederlanders te wijzen op de beste bescherming tegen het coronavirus: een gezonde leefstijl. Maar uit angst voor ‘fat-shaming’ praten Rutte & co liever over afstand houden tot mensen dan tot een McDrive of Febo, stellen de critici. Volgens hen heeft de GGD om dezelfde reden instructies om bij onderzoek naar het profiel van coronapatiënten louter naar ‘onderliggend lijden’ te vragen, en niet specifiek naar gewicht. Dat kilo’s een rol spelen zou al voldoende blijken uit de incidentie van diabetes.

3. We kunnen tot Sint-Juttemis wachten op een vaccin

Aan de ‘intelligente’ lockdown ligt een onnozele fantasie ten grondslag: het idee dat er een vaccin tegen het virus in de maak is. Covid-19 behoort tot de familie van griepvirussen, een gezelschap dat graag en veelvuldig van samenstelling wisselt. Dé griep bestaat niet: elk jaar duiken er nieuwe varianten op. Deskundigen schatten in welke types Nederland gaan bereiken en stellen op basis daarvan een griepprik samen die gedurende een half jaar enige bescherming biedt. Hoewel er wereldwijd grote inspanningen worden ondernomen om een vaccin tegen Covid-19 te vinden, waarschuwen topwetenschappers dat deze pogingen weleens vergeefs kunnen zijn. ‘Er is verontrustend bewijs dat suggereert dat we er niet in zullen slagen immuniteit tegen het virus te stimuleren,’ zei medisch deskundige Christopher Whitty bijvoorbeeld tegen een commissie van het Britse Lagerhuis. Reden te meer, stellen de critici, om het volk geen wassen neus meer voor te houden, de maatregelen veel sneller te versoepelen en terug te keren naar wat aanvankelijk de hoeksteen van het beleid was: gecontroleerd groepsimmuniteit opbouwen.

4. Wij worden niet gehoord

Deze klacht is natuurlijk niet bijster origineel. Toch is er wel iets voor te zeggen. Hoewel types als Kelder, De Hond, De Kort en Zwagerman de grillige paden van het mediacircuit kennen als hun broekzak, krijgt hun visie naar verhouding nauwelijks zend- en leestijd. Virologen daarentegen zitten avond en avond bij de talkshowhosts op schoot, zozeer zelfs dat de grap rondgaat dat een pandemie het best te bestrijden is door alle virologen in quarantaine te nemen. Zelfs Ab Osterhaus, de viroloog op wiens advies Nederland in 2009 de schatkist opende om 34 miljoen vaccins te kopen tegen een grieppandemie die nooit uitbrak, mag weer ongebreideld zijn apocalyptische visioentjes rondstrooien: Hilversum is alweer vergeten dat er een fraaie collectie dubbele petten aan zijn kapstok hing (en wellicht nog hangt), onder meer via een aandelenbelang in een farmaceutisch bedrijf dat vaccins produceert. En áls bijvoorbeeld Maurice de Hond dan toch eens de ruimte krijgt in een tv-programma of een krantenkolom, zit er een RIVM-cipier naast, zoals een paar dagen geleden bij Op1, of gaat het interview vergezeld van een ondertitelend uitlegstuk waarin zijn argumentatie zonder bronverwijzing onderuit wordt geschoffeld, zoals laatst in NRC, stellen de critici. Geen wonder dat kijkers en lezers de in toondove tunnels verdwaalde mainstream media steeds massaler links laten liggen en afstemmen op alternatieve blogs, zoals het YouTube-kanaal Café Weltschmerz dat zich afficheert als een broedplaats voor tegenspraak en met zijn uitzendingen inmiddels honderdduizenden bezoekers trekt.