Terwijl het aantal huishoudens met schulden almaar verder stijgt, daalt het aantal mensen dat tot de Wet schuldsanering wordt toegelaten. Onze columnist Robert Jan Blom windt zich op over deze wrede ironie waardoor duizenden mensen langdurig in de armoede blijven zitten. ‘Je kunt schuldenaars niet eindeloos laten wachten terwijl de schuldenlast waarover zij sanering aanvragen almaar uitdijt.’
Nieuwe start
Voor een boek dat ik over armoede aan het schrijven ben, interviewde ik afgelopen week een dakloze man - Kees. Het gaat goed met Kees. Hij is niet meer aan de drank en drugs zijn gelukkig niet aan hem besteed. Sinds kort heeft hij een eigen kamer bij het Leger des Heils. Kees hoopt op termijn een nieuwe start te kunnen maken door verlost van schulden een eigen huurwoning te betrekken. Maar er is een probleem: Kees mag niet over een huurwoninkje beschikken zolang hij nog in de schulden zit. Nou, reageerde ik, dan vraag je toch schuldsanering aan in het kader van de Wet schuldsanering natuurlijke personen?
Wsnp-aanvraag ligt in bureaula stof te vergaren
Gelaten antwoordde Kees dat zijn Wsnp-aanvraag al twee jaar stof ligt te vergaren in een bureaula van de rechtbank. Bij navraag blijkt hij niet de enige te zijn die geduld moet betrachten. Precieze aantallen zijn niet te achterhalen maar gaat u er maar vanuit dat er honderden en waarschijnlijk duizenden mensen op een verlossend woord van de rechter wachten. Zolang ze niet zijn toegelaten tot de regeling blijft hun schuldenlast stijgen door rente, incassokosten en leningen die met vrienden en familie worden afgesloten.
Drie jaar op een houtje bijten
De Wsnp is in december 1998 van kracht geworden om te voorkomen dat particulieren met grote schulden failliet gaan en hun leven lang met oude schulden worden achtervolgd. Na drie jaar op een houtje bijten – alle inkomsten boven een door de rechter vastgesteld minimum gaan naar de schuldeisers – kunnen deelnemers met een schone lei beginnen. Het aantal mensen met schulden neemt nog altijd toe, zo blijkt uit cijfers van Divosa, de vereniging van gemeentelijke directeuren in het sociaal domein. Een op de vijf huishoudens heeft risicovolle schulden en 850.000 mensen hebben te weinig geld om in hun basisbehoeften te kunnen voorzien.
Minnelijk traject verplicht
Weet u wat nu het gekke is? Het aantal mensen dat tot de Wsnp wordt toegelaten daalt. In 2011 werden er nog 14.727 aanvragen gehonoreerd, in 2016 9802 en in 2018 nog maar 5761. De wet stelt – terecht – strenge eisen aan deelname. Zo zijn aanvragers verplicht om eerst via een minnelijk traject te proberen met de schuldeisers tot een vergelijk te komen. Maar deze onderhandse schuldsanering blijkt steevast een lastig begaanbaar pad: álle schuldeisers moeten mee doen. Wanneer bijvoorbeeld de bank of de belastingdienst het voorstel weigert, gaat het feest niet door. En intussen werkt de ‘onderhandse’ saneerder niet voor niets: de schuldenlast stijgt verder.
‘Kleine schulden kunnen doorgroeien’
Peter Heijkoop, de voorzitter van de commissie participatie, schuldhulpverlening en integratie van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), wil iets aan deze situatie veranderen. ‘Kleine schulden kunnen snel doorgroeien tot grote schulden,’ stelt hij. Heijkoop pleitte onlangs voor bekorting van de aanlooptijd naar de Wsnp, bijvoorbeeld door een wettelijke termijn in te voeren waarbinnen schuldeisers op het voorstel in het minnelijke traject moeten reageren. Ik hoop dat zijn pleidooi gehoor vindt zodat de politiek bij de minister op verandering aandringt. Je kunt schuldenaars niet eindeloos laten wachten terwijl de schuldenlast waarover zij sanering aanvragen almaar uitdijt. Ik hoop dat de rechter binnenkort die bureaula opentrekt en Kees een nieuwe kans geeft. Dáár is de Wet schuldsanering voor bedoeld.
Robert Jan Blom