Vroeger trokken de gestaalde kaders van de vakbond nog naar het Malieveld om een premievrij pensioen te eisen, tegenwoordig weten werknemers nauwelijks nog wat een premievrij pensioen betekent. Na mij de zondvloed, denken de meeste van hen. Volgens onze columnist Robert Jan Blom leidt de individualisering van het pensioen tot een financiële ramp.
Premievrij pensioen
Hoewel je als vooruitstrevend mens alleen maar verwachtingsvol naar de horizon wil turen, ontkom je er niet aan om ook eens in de achteruitkijkspiegel te kijken en jezelf de vraag te stellen of de vooruitgang mensen ook werkelijk vooruit helpt. Die vraag kwam laatst bij me op toen ik me verdiepte in het verschijnsel pensioen. In mijn beleving bestond er enkele decennia geleden veel meer belangstelling voor dit onderwerp. Ik herinner me bijvoorbeeld dat werknemers tijdens cao-onderhandelingen een ‘premievrij pensioen’ eisten. Ik vrees dat veel werknemers tegenwoordig niet eens meer weten waar dit begrip voor staat: bij een premievrij pensioen betaalt de werknemer geen eigen bijdrage en is het de werkgever die alle pensioenpremies voldoet.
Deel van je inkomen
Het pensioen werd beschouwd als een essentieel deel van je inkomen, als iets waarvoor je moest knokken, je mouwen voor opstroopte en desnoods spandoeken over vol kalkte en de straat voor opging. Wat is er nog over van het premievrije pensioen? Zijn er nog vakbonden die harde pensioeneisen stellen? Ik hoor er niets meer over. Wel is duidelijk dat ruim vijftig procent van alle Nederlanders geen pensioen opbouwt. Dat betekent in feite dat hun werkgever zegt: ‘Bekijk het maar, zoek het zelf maar uit straks want van mij krijg je geen cent.’ Daarnaast zijn er in ons land bijna één miljoen zzp’ers werkzaam. De overgrote meerderheid van hen is niet in staat een pensioenvoorziening te betalen.
Geen geld
Als je het hen op de man of vrouw af vraagt, erkennen de meeste mensen al gauw dat ze niet weten hoe het financieel verder moet zodra zij de AOW-leeftijd bereiken. Bijna de helft van alle werkenden kan het zich niet eens veroorloven om over de toekomst na te denken: ze hebben toch geen geld om iets aan hun pensioen te doen. Er zijn immers andere zaken die betaald moeten worden. Af te lossen schulden bijvoorbeeld, de kosten voor kinderen en ga zo maar door. Eigenlijk zegt een fors deel van de bevolking: ‘Mijn grootste zorg is hoe ik deze maand moet doorkomen en verder zie ik wel.’
Financiële ramp
De conclusie is onontkoombaar: voor de meeste Nederlanders wordt de oude dag een financiële ramp. Zij moeten zich instellen op een karig aow’tje. Werkgevers zullen er niet mee zitten. Ze zijn alleen nog maar verplicht een pensioenregeling aan te bieden als hun bedrijf onder een ‘collectief bedrijfstakpensioenfonds’ valt. Tegelijkertijd zijn werknemers niet verplicht om van deze faciliteit gebruik te maken. Het al jaren geleden ingezette beleid om het pensioen te individualiseren heeft veel mensen een verantwoordelijkheid gegeven die ze niet (willen) oppakken. Het wordt tijd dat we weer met een sociaal oog naar het pensioen kijken, bijvoorbeeld door alle werkgevers te verplicht een pensioen op te bouwen voor hun werknemers.
Robert Jan Blom