De zzp-problematiek bezorgt niet alleen het kabinet de nodige hoofdbrekens, ook onze columnist Robert Jan Blom maakt zich zorgen. Hij voorziet zelfs dat onze straten en pleinen binnen afzienbare tijd bevolkt worden door een heus leger van armlastige zzp’ers die zijn afgezakt tot het niveau van clochard.
Blok aan je been
Een jaar of vijftien geleden begonnen gevestigde ondernemers het te begrijpen. Vast personeel in dienst? Een blok aan je been, dat is het. Als je er vanaf wilt komen, levert het alleen maar rottigheid op en kost het je bakken met geld. Gevolg: steeds meer werkgevers besloten tijdelijke contracten te verstrekken die tot drie jaar mochten duren. Werknemers werden steeds vaker gedwongen weer een nieuwe baan te zoeken. Wie jong was, slaagde daar nog wel in maar velen kwamen op oudere leeftijd (dat wil zeggen vanaf veertig jaar) op straat te staan. Want als ze nieuwe mensen zochten, zagen de meeste werkgevers die oudere werknemers niet staan, ook niet voor een kortlopende overeenkomst.
Honderdduizenden tobbers
Dus wat deden al die veertig- en vijftigplussers? Ze begonnen voor zichzelf – noodgedwongen. Het aantal startende ondernemers liep binnen een jaar of twintig steil omhoog. De KvK draaide overuren: op een bepaald moment stonden er meer dan een miljoen startende ondernemers in de registers genoteerd. Meer dan de helft van hen heeft het inmiddels alweer opgegeven. Sommigen zijn gestopt vanwege de slechte resultaten, anderen gingen failliet of verdwenen in de schuldsanering. Maar juicht u niet te vroeg, er zijn nog honderdduizenden tobbers over.
Tragisch lot
Al jaren onderzoek ik het tragische lot van de zzp’er. Tragisch omdat uit mijn bevindingen blijkt dat ze maar al te vaak niet in staat zijn de premies voor de noodzakelijke verzekeringen te betalen. Geld opzij zetten voor een pensioen? Daar blijft al helemaal geen cent voor over. De voor zijn dagelijkse brood knokkende zzp’er moet simpelweg vertrouwen op de instandhouding van de AOW. De overheid heeft zich hiermee lelijk in de eigen staart gebeten. Eerst door het zelfstandig ondernemerschap fel aan te moedigen en vervolgens door allerlei maatregelen in te voeren die werkgevers ontmoedigden vast personeel aan te nemen. Van alle nieuwe arbeidsovereenkomsten die ondernemers sluiten, is inmiddels zeventig procent geschoeid op contractbasis.
Berooide generatie
In Den Haag ziet men de bui al hangen. Er komt een berooide generatie zzp’ers aan. Nee, ze zullen zich niet massaal op het Malieveld gaan roeren – geen geld voor een treinkaartje. Ze zullen een steeds groter beroep doen op de sociale potten en op de reserves die verzekeraars voor onverzekerden aanhouden. Oplossing? Om te beginnen moet die worden gezocht in de relatie tussen werknemers en werkgevers: stippel een beleid uit dat is gericht op het aanstellen van vast personeel, mensen die ook op oudere leeftijd in dienst kunnen blijven. Ten tweede: verhoog de drempel voor het starten van een eigen zaak. Voor talloze beroepen was vroeger een vakdiploma vereist. In plaats daarvan kwam het Algemeen Vaardigheden Diploma (AOV) maar ook dit papiertje is niet meer nodig. Tegenwoordig kan iedere uitgerangeerde schoenlapper zich vestigen als kapper, klusser, webshopwinkelier of pubercoach. Deze verwaarlozing heeft ertoe geleid dat er steeds meer avonturiers op de markt zijn gekomen. Wanneer hun geluk straks werkelijk op is, zullen ze de bijstandskassen laten springen en zit er voor hen niets anders op dan een leven op straat.
Robert Jan Blom