Honderden winkels zijn failliet, meer dan 30.000 mensen staan op straat en nog is er niet hard genoeg aan de boom geschud. Onze columnist Robert Jan Blom, die deze ontwikkeling zag aankomen, verwacht dat er nog meer grote ketens zullen verdwijnen. ‘Winkelen gaat er heel anders uitzien dan we gewend zijn.’
30.000 medewerkers op straat
Het lijkt erop dat we nog niet volledig beseffen wat er gebeurt omdat de barre werkelijkheid ons voorstellingsvermogen te boven gaat. Laat ik het daarom nog eens luid en duidelijk van de daken roepen: de winkelstraat
as we know it is dood. Ik som even de ketens op die de afgelopen tijd failliet zijn verklaard. HoutBrox (een modeketen met 500 werknemers), V&D (8000 werknemers), Mexx (1500 werknemers), Macintosh Retail (5500 medewerkers), Miss Etam (2200 werknemers), de megastores van Telstar (200 werknemers), Perry Sport en Aktiesport (2300 personeelsleden, Dixons (650 mensen), MyCom (350), Schoenenreus (1000 werknemers). Deze (nog lang niet complete) lijst biedt ons belangrijke informatie. Ten eerste zijn er ruim 30.000 medewerkers op straat gezet. En de statistieken vertellen dat juist deze bedrijven veel oudere werknemers telden – oud? Ja, volgens werkgevers, dat wil zeggen bóven de 35 jaar. Minstens 20.000 van hen zullen werkloos blijven. Zij moeten leren leven met relatieve armoede: huis verkopen, kinderen van paardrijles halen en de vakanties aan de Middellandse Zee inruilen voor een schimmelig stacaravannetje bij het Veluwemeer.
Alle bekende logo’s zullen verdwijnen
Ten tweede zien we dat het over en uit is voor de grote winkelketens die zo lang de binnensteden hebben gedomineerd. Ik voorspel dat binnen afzienbare tijd alle bekende logo’s uit het straatbeeld verdwijnen. Wie er straks ook ten grave worden gedragen? Blokker, HEMA, Bruna, BCC, Mediamarkt, Ici Paris – de faillissementsstorm is nog niet gaan liggen. Het versterven van de winkelketens is natuurlijk niet louter het probleem van ondernemers, hun aandeelhouders en hun medewerkers, het is ook een hoofdpijndossier voor gemeenten die door de krankzinnige verhoging van de parkeertarieven een flinke steen hebben bijgedragen aan de gaten in de winkelstraten. Panden blijven lang leeg staan. Verloedering ligt op de loer. Wat moeten ze met al die ruimte?
Zielloos uitrollen van winkelformules
Ik wil niet beweren dat ik koffiedik kan kijken maar toch, ik heb dit zien aankomen. Al vele jaren geleden heb ik ervoor gewaarschuwd dat het zielloos uitrollen van winkelformules tot mislukken was gedoemd. Ik merkte toen al op dat er winkelcentra moesten komen zónder filiaalhouders maar mét winkeleigenaren. En dat die winkels niet te groot mochten zijn. De klant wil geen copycats, geen veredelde warenhuizen, hij is op zoek naar gezellige winkels waar hij iets bijzonders kan vinden en koopt zijn basics wel via internet. In interviews pleitte ik er voor om de winkels weer terug te brengen naar de straten in de wijken. Vooral winkels voor de dagelijkse benodigdheden, de buurtsupers, zijn daar gewenst. Niet alleen om er dagelijks even binnen te wippen, ook vanwege de sociale factor, de bestrijding van eenzaamheid.
De toekomst van de winkels
De laatste grote jongens blijven hardnekkig te kop in het zand steken. Blokker en HEMA melden trots dat de verliezen slinken maar ze weten dat ze ook met lagere rode cijfers de boel niet draaiend kunnen houden. Het is einde oefening voor hen. Schoksgewijs openbaart de toekomst van de winkels zich. Verhuurders vergeten hun absurde huren en gaan experimenteren met nieuwe bestemmingen voor hun panden. Gemeenten richten zich op centra met kleinere winkeleenheden. Parkeergarages worden skateboardparadijzen. Het gaat er heel anders uitzien dan we gewend zijn. Sfeer, kleinschaligheid, deskundigheid en diversiteit zijn de trefwoorden.
Robert Jan Blom