Een slordige tweeduizend jaar geleden werd het faillissement uitgevonden om schuldeisers te beschermen. Tegenwoordig lijkt het faillissement meer op een sluiproute waarlangs failliete ondernemers aan hun crediteuren kunnen ontkomen. Een ‘doorstart’, noemen ze het. Maar laat u niet bedriegen door dit begrip, betoogt onze columnist Robert Jan Blom.
Faillissement volgens de Romeinen
Weet u waarom het faillissement ooit is uitgevonden? Om te voorkomen dat schuldenaren kunnen doorgaan met het opbouwen van een steeds grotere schuldenlast. Het grondslag van de faillissementsprocedure is de bescherming van klanten, leveranciers en crediteuren. De Romeinen komen de eer toe als eerste een gerechtelijke proces te hebben ontwikkeld waarmee schuldeisers de boedel van een wanbetaler konden verdelen. Aan de oorzaken voor het ontstaan van de schulden hadden ze een broertje dood. Een schuld was een schuld, verzachtende omstandigheden kenden ze niet. Alles wat tot het eigendom van de schuldenaar kon worden gerekend, viel toe aan de schuldeisers – inclusief zijn huis, zijn familie én zijn eigen capaciteiten. Niet zelden werd de schuldenaar te werk gesteld als slaaf van zijn schuldeisers.
In hun graf omdraaien
Kom daar tegenwoordig nog maar eens om! Ja, de tijden zijn veranderd. Romeinse rechters zouden zich in hun graftombe omdraaien wanneer zij zien hoe hun juridische uitvinding tegenwoordig wordt toegepast. Als er een patent op rustte, zouden zij hun geachte Bataafse confrères zonder dralen verbieden het faillissementsrecht nog te gebruiken. Want, anno 2015 betekent failliet gaan dat een bedrijf zich ontdoet van alle schulden, het personeel naar huis stuurt en zo snel mogelijk doorgaat met de failliete toko, zónder de zware lasten en met de goedkoopste medewerkers. Dit noemt men op een nette manier ‘doorstarten’.
Doorstarten bestaat niet
Hoe ik daarover denk, heb ik u al weleens duidelijk gemaakt. Doorstarten as such bestaat helemaal niet. Opnieuw beginnen wel. En dat doet de failliete ondernemer natuurlijk bij voorkeur met het bedrijf dat al naamsbekendheid heeft verworven, dat al een klantenkring heeft en waarvoor er panden beschikbaar zijn. Dit ‘doorstarten’ lijkt een modetrend te worden. Als je schulden te hoog zijn opgelopen, ga je even naar de rechtbank, je vraagt je faillissement aan en je kunt frank en vrij verder met het bedrijf. Bij postorderbedrijf Neckermann was er sprake van een ware ‘fixed match’. Een uur nadat het faillissement was uitgesproken, mocht de onderneming gewoon voortgaan. Met de groeten van de curator met wie deze afspraak was voorgekookt. Klanten die spullen hadden besteld en betaald, konden het verder vergeten, schuldeisers bleven in de kou staan en het personeel kon thuis blijven zitten.
Doorstart voor particuliere schuldenaren
Van deze ‘fixed match’ hebben andere bedrijven geleerd, zo blijkt. Ook zij voelden wel voor een frisse start zonder schulden. Denk aan kinderopvanggigant Estro, aan Halfords, aan garnalenkwekerij Heiploeg, lingerieontwerpster Marlies Dekkers en recentelijk aan de modeketens Promiss en Miss Etam. Mooi systeem toch? Laten we dit ook gaan toepassen op particuliere schuldenaren. Je barst van de schulden, gaat even langs de rechter die je faillissement uitspreekt en vervolgens loop je naar de dealer en zoekt daar op afbetaling een glanzende BMW of Mercedes uit. Helaas, de rode loper die voor ondernemers wordt uitgerold, is niet voor het klootjesvolk bestemd. Als wij wegzakken in een diepe schuldenlast, worden we óf failliet verklaard of we mogen drie jaar op een houtje bijten in de schuldsanering.
Geweldige vondst
Wedden dat we de komende jaren nog veel meer ‘doorstarts’ zullen zien? Denk aan V&D, Blokker, BAM, de KLM en ga zo maar door. Ondernemers, curatoren en rechtbanken zijn dolenthousiast over deze geweldige vondst. Maar, zult u zeggen, die doorstarts zijn toch goed voor de werkgelegenheid? Ik moet u teleurstellen: de meeste ontslagen medewerkers blijven ‘gewoon’ thuis, zelfs als ‘hun’ werkgever doorstart. Als ze wel aan de slag mogen blijven, moeten ze genoegen nemen met versoberde arbeidsvoorwaarden. Hoe moeten we nu omgaan met dit fenomeen? Ik ga u daarbij helpen. Bent u leverancier van een bedrijf dat doorstart? Pas op uw tellen. U hebt met schurkjes te maken. Eis voordat u spullen levert of diensten verricht, vooruitbetaling. Dat is de enige manier om risico’s en schade te voorkomen.
Eis een grondig onderzoek
Heeft u gewerkt voor een bedrijf die vrolijk doorstart terwijl u thuis zit met een fruitmand op schoot? Eis, via een jurist of uw vakbond, dat er een grondig onderzoek wordt uitgevoerd naar de oorzaken van het faillissement. Vergeet niet, de ondernemer is persoonlijk aansprakelijk voor fouten en mismanagent: via een gerechtelijke procedure kunt u hem alsnog financieel uit laten kleden. Eis alle tegoeden op die op zijn naam staan, laat beslag leggen op zijn huis – én zijn tweede huis! Ten slotte hoop ik vurig dat we met z’n allen minder zullen juichen wanneer in de media het bericht verschijnt dat een onderneming ‘doorstart’. Laat u niet bedotten door dit eufemistisch woorde. Wees flink, denk als een Romein. Een doorstart is niets minder dan een ordinaire kunstgreep om schulden en personeel te lozen zonder het bedrijf te verliezen.
Robert Jan Blom