Ook tijdens deze dagen van hoop en vergeving zijn er ondernemers die het onafwendbare op zich zien afkomen. Een faillissement, schuldsanering. Onze doorgaans zo meedogenloze columnist Robert Jan Blom raakt getroffen door het lot van een kennis en laat zich van zijn sociale kant zien.
Faillissementsschade
Vanaf deze plek uit ik vaak scherpe kritiek op ondernemers, over hun gebrek aan zelfinzicht en over de miljarden aan faillissementsschade waarmee zij de samenleving opzadelen door pas in te grijpen als het te laat is. Maar – ik geef het ruiterlijk toe – ook ik ben niet ongevoelig voor de sfeer die het jaareinde oproept. De fraaie verlichte straten, de schitterende concerten, films waarin nobele eigenschappen zegevieren. Ja, dezer dagen gaan mijn gedachten uit naar mensen die een faillissement of schuldsanering op zich af zien komen. Terwijl iedereen om hen heen zijn karretje vol laadt met ingrediënten voor verfijnde dineetjes en plannen smeedt voor vakanties of een weekendje weg, trekken zij zich terug in hun huis en verzinnen ze excuses om bij partijtjes verstek te kunnen laten gaan. Zij hebben geen tekst wanneer hen wordt gevraagd hoe het er mee gaat. Zij moeten zij elk dubbeltje omdraaien.
Naderend onheil
Een kennis van mij bevindt zich in deze situatie. In de afgelopen weken heeft hij me een keer of tien gebeld met allerlei vragen over hoe het verder moet met hem. De man zucht onder een forse schuld, zit zonder werk en heeft geen vooruitzichten op snelle verbetering: hij weet dat er geen ontkomen meer aan is. Een paar jaar lang heeft hij gevochten tegen het naderend onheil. Hij dacht dat hij het zou gaan redden, dat hij afspraken kon maken met de fiscus, dat zijn bedrijfje op korte termijn toch weer zou gaan draaien. Steeds opnieuw toog hij met documenten naar de belastingdienst. Om te praten over zijn toekomstplannen, om zijn voorstellen over de aflossing uiteen te zetten. Zeker, het zou hem een paar jaar kosten maar absoluut, hij zou zijn schuld tot op de cent nauwkeurig betalen, beloofde hij.
Geen uitstel
Een paar dagen terug stuurde hij me de brief met het antwoord van belastingdienst. De penningmeesters van de staatskas waren onverbiddelijk: mijn kennis wordt geen uitstel meer gegund, hij moet de schuld binnen een maand betalen. Hij belde hen op en probeerde hen te laten inzien dat ze het onmogelijke van hem eisten. In dat geval zullen wij een deurwaarder sturen en beslag laten leggen, sprak de belastingambtenaar. Beslag? Beslag waarop? Er is nauwelijks meer iets van enige waarde te vinden in de huurwoning van mijn kennis. Ik praatte uitvoerig met hem over de procedures die hij kan verwachten, over de verschillen tussen faillissement en schuldsanering en natuurlijk over alles wat hij nog kan doen om de ellende te voorkomen. Het ziet er naar uit dat hij moet vertrekken uit zijn huis, op zoek moet gaan naar een goedkope flat. Een naargeestig perspectief, vindt hij.
Medelijden
Ik heb medelijden met mijn kennis. Hij schaamt zich. Tijdens een van onze gesprekken merkte hij op dat schuldsanering het eind van zijn leven zal betekenen, ja, dat hij dood beter af is. Het was niet de eerste keer dat ik deze wanhoopskreten hoorde. Ik heb in mijn leven met honderden gefailleerden en ‘schuldgesaneerden’ gesproken. Te vaak beluisterde ik geluiden over zelfmoord, over het leven dat ‘geen zin meer had’. Hoeveel mensen er daadwerkelijk voor kiezen weet ik niet, maar het is een feit dat faillissement of schuldsanering voor sommigen elk jaar het eindpunt vormt: zij zetten een definitieve punt achter hun leven. Ik heb er tegenover mijn kennis geen doekjes omgewonden. Er komt ontegenzeglijk een barre tijd aan voor hem. Maar, zo hield ik hem voor, deze periode zal ook gepaard gaan met een gevoel van opluchting. Geen aanmaningen meer, geen telefoontjes van schuldeisers of deurwaarders. En elke dag komt het moment dichterbij waarop hij die zwarte bladzijde kan omslaan. Afzien, volhouden en het doel voor ogen houden, dat probeerde ik hem mee te geven. Ook hij kan het leven straks weer als een prachtige uitdaging ervaren. Ik hoop dat hij het redt.
Robert Jan Blom